در تاریخ مشهور است که امام جواد(ع) صاحب هشت فرزند بود که نام سه نفر از آنها یعنی؛ علی النقی(ع)، موسی و حکیمه مورد اتفاق همه است اما در نام بقیه اختلاف وجود دارد.
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، سی‌ام ذی‌القعده سال 220 هجری قمری مصادف است با سالروز شهادت نهمین پیشوای شیعیان حضرت جوادالائمه(ع). سخن درباره سیره این امام همام بسیار است، آنچه در ادامه می‌خوانید نوشتاری است با موضوع «فرزندان امام جواد(ع)» که مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی آن را در اختیار خبرگزاری فارس گذاشته است.
برخی از تواریخ فرزندان امام جواد(ع) را هشت فرزند ذکر کرده‌اند و بعضی کمتر، شیخ مفید در کتاب «الإرشاد» می‌گوید: حضرت جواد(ع) دارای چهار فرزند پسر و دختر بود[1]. محدث قمی‌در منتهی الآمال به نقل از کتاب تاریخ قم نام چند دختر دیگر از امام جواد(ع) را ذکر می‌کند. از بین فرزندان امام جواد(ع) برخی به خاطر نقش اجتماعی بیشتر به صورت برجسته در تاریخ یاد شده‌اند و بعضی هم تنها نامشان ذکر شده و شرح حالی از آنها به میان نیامده، ما هم در این نوشته طبق نقل تاریخ به شرح حال بعضی از آنها می‌پردازیم و به ذکر نام بعضی دیگر اکتفا می‌کنیم.
قبل از پرداختن به اسامی فرزندان حضرت ذکر دو نکته لازم است و آن اینکه مادر همه فرزندان امام جواد(ع) بانویی است به نام «سمانه مغربیه» که زنی با کمال بود، ولی از ام الفضل همسر دیگر امام فرزندی به دنیا نیامد.
نکته دیگر آنکه همه این فرزندان بزرگوار منشأ خدمات ارزنده‌ای برای جهان اسلام بودند و هرکدام در دوران خود از بهترین مردان و زنان به شمار می‌رفتند و از شایستگان زمان بودند و عموماً در اطراف شهر قم مدفونند، سادات و مردان مجاهد و بزرگواری از نسل پاک ایشان به دنیا آمدند، برنامه‌های عمرانی قم و موقوفات و قبه و بارگاه حضرت معصومه(س) به دست ایشان انجام شده و آنها که در قم می‌زیستند منشأ خدمات شایسته‌ای برای مردم قم بودند.
فرزندان امام جواد(ع)
1. امام علی النقی الهادی(ع): ایشان پیشوا و رهبر و هادی امت اسلام بعد از پدر بزرگوارشان بودند، آن شخصیت والا نیز مانند پدر بزرگوار و پدران گرامیش تمام عمر 28 ساله را تحت نظر شدید خلفای عباسی بود. لذا شیعه از محضر پر فیض ایشان بصورت کامل و آزاد نتوانست استفاده کند.
2. موسی مبرقع: دومین فرزند برجسته و بزرگوار امام جواد(ع) ابواحمد موسی مبرقع نام دارد، از آنجا که موسی دارای شمایل بسیار زیبا و صورت جمیل بود که هر کس را به یک نظر می‌فریفت در کوچه‌ها برقع به صورت می‌انداخت تا زنان و مردان از دیدن او ناراحت نشوند از این جهت او را موسی مبرقع گویند، تولد موسی مبرقع را در سال 214 هجری قمری نوشته‌اند و در هنگام مرگ پدرش حدود 5 یا 6 سال بیشتر نداشت، چنان که برادر بزرگوارش حضرت علی النقی(ع) 7 یا 8 سال بیشتر نداشت، موسی 30 ساله بود که از مدینه هجرت کرد و راهی قم شد و در هنگامی‌که در شهر مدینه بود، سرپرستی اولاد امام جواد(ع) را می‌کرد و اموال صغار آن بزرگوار را سرپرستی می‌کرد و موقوفات و صدقات پدرش را به اهلش می‌رسانید.
در سال 244 بود که متوکل عباسی که از موقعیت موسی مبرقع وحشت داشت او را از مدینه به بغداد احضار کرد و ایشان را در شهر سامرا منزل داد تا او را مثل برادر بزرگوارش امام علی النقی(ع) زیر نظر داشته باشد و ایشان تا سال 247 که متوکل مُرد در سامرا بود، پس از مرگ متوکل، موسی به ایران آمد و سال 256 بود که به قم وارد شد. موسی در قم مزارعی ایجاد کرد و خود به کار کشاورزی پرداخت و در همان جا ساکن شد.[2] در شهر قم ساداتی که منتسب به موسی مبرقع هستند، خود را به سادات برقعی معرفی کرده و به این عنوان مشهورند. موسی مبرقع پنج پسر داشت به نام‌های: ابوالقاسم حسین و علی و احمد و محمد و جعفر.
اولاد و ذریّه موسی مبرقع غالباً در ری و قم بودند و از آنجا به قزوین، همدان، خراسان، کشمیر، هندوستان و سایر بلاد منتشر شدند، و الان در بلاد شیعه از اعظم طوائف سادات و اشرافند[3].
موسی مبرقع در شب چهارشنبه هشت روز مانده به آخر ربیع الاول سال 296 هجری قمری در شهر قم وفات کرد و او را در منزل خودش به خاک سپردند و اکنون آرامگاه او مشهور است به چهل اختران[4] بقعه بزرگ که به نام 40 اختران است، در کتیبه آن اسم شاه طهماسب به تاریخ 935 ثبت است، نخستین کسی که در آن دفن شد محمد بن موسی مبرقع بوده، پس از آن همسر او بُرَیْهد[5] دختر جعفر(فرزند امام علی النقی) در کنار شوهر دفن شد، در کنار محمد فرزند موسی و نزدیکی آرامگاه او گروهی از علوی‌ها و فاطمی‌ها، همگی از اعقاب موسی مبرقع است که در آن جایگاه دفنند و معروفند به چهل اختران و امروزه ملجأ و مأمنی هستند برای شیفتگان امامت و ولایت و مرهمی‌برای دلسوختگان و دردمندان.
3. حکیمه خاتون: این زن با تقوا که از شایسته‌ترین زنان عصر خود به شمار می‌رفت و در فضل و هنر ممتاز بود، از برجسته‌ترین دختران امام جواد(ع) است، حکیمه در طول حیات پربرکتش 4 امام را درک کرد و از محضر آنان بهره برد، پدر گرامیش امام جواد(ع)، برادرش حضرت هادی(ع)، برادرزاده‌اش امام عسکری(ع) و امام زمان (عج) را که خود افتخار قابلگی امام دوازدهم را هم داشت.
از افتخارات دیگر حکیمه خاتون، تعلیم و تربیت نرجس خاتون مادر امام زمان (عج) بود، حکیمه در نزد ائمه علیهم‌السلام مکرم و محترم بود و مورد وثوق و اطمینان تا جایی که به مقام سفارت امام نائل آمد، عرایض مردم را به امام زمان (عج) می‌رسانید و توقیعات امام را به مردم بر می‌گردانید.
گویند: نواب امام زمان(عج) به وسیله این بانو با امام رابطه برقرار می‌کردند، در کمال‌الدین از احمد بن ابراهیم نقل شده که گفت: من بر حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع) در سال 262 وارد شدم و هرچه می‌خواستم از پشت پرده از آن حضرت می‌پرسیدم، او به ما جواب می‌داد و او واسطه حجة بن الحسن العسکری بود که تمام امور مربوط به شیعه را انجام می‌داد[6].
از حکیمه خاتون اخبار و احادیث بسیاری نقل شده و آیات بسیاری را تفسیر کرده است که دلیل بر قدرت علمی‌و روح ایمان و ولایت او است. او با یکی از علویین به نام ابو علی الحسن المحدث از نوادگان امام سجاد(ع) ازدواج کرد و نتیجه این ازدواج یک پسر و یک دختر بود.
حکیمه خاتون سرانجام در سال 274 هجری قمری وفات یافت. مرقد شریفش در جوار ضریح امام هادی و امام عسکری علیهما السلام قرار دارد که زیارت آن جناب مستحب مؤکد است.
ـ دیگر فرزندان امام جواد(ع) که هر کدام در موقعیت و زمان روزگار خود از برترین و بهترین مردم دوران خود بودند در تاریخ شرح حالی از آنها وارد نشده، تنها اسامی‌آنها در صفحات تاریخ به چشم می‌خورد که در ادامه به این اسماء مقدس اشاره می‌شود:
4. ابواحمد حسین
5. ابوموسی عمران
6. فاطمه
7. خدیجه
8. ام‌کلثوم
در تاریخ قم نام زینب، ام محمد و میمونه هم به چشم می‌خورد که از دختران امام جواد(ع) به شمار رفته‌اند[7].
مرحوم شیخ مفید هم از دختران امام جواد(ع) دختری به نام اماحه نام برده و فرموده امام جواد(ع) چهار فرزند داشت، علی که امام بعد از او بود موسی، فاطمه و اماحه[8].
*سخن آخر:
آنچه در تاریخ مشهور است این است که امام جواد(ع) صاحب هشت فرزند بود که نام سه نفر از آنها یعنی؛ علی النقی(ع)، موسی و حکیمه مورد اتفاق همه است، اما در نام بقیه اختلاف وجود دارد که اسامی‌آنها ذکر شد.
*پی‌نوشت‌ها:
[1]. شیخ مفید، الإرشاد، چاپ کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق، ج2، ص295.
[2]. محمدحسین ناصر الشیعه، تاریخ قم، بیروت، انتشارات دارالفکر، چاپ سوم، 1350ش، ص114.
[3]. شیخ عباس قمی، منتهی الامال، قم، انتشارات هجرت، چاپ یازدهم، ج2، ص622.
[4]. چهل اختران محله‌ای است در خیابان آذر شهر مقدس قم.
[5]. Boraiheh.
[6]. شیخ صدوق، اکمال الدین، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1395ق، ج2، ص501.
[7]. محمدحسین ناصر الشیعه، تاریخ قم، بیروت، انتشارات دارالفکر، چاپ سوم، 1350، ص114.
[8]. شیخ مفید، الإرشاد، چاپ کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق، ج2، ص295.
